Ecologische verbindingszone Bakel

Bij aanbestedingen zet waterschap Aa en Maas regelmatig de CO₂-Prestatieladder in als gunningscriterium. Zo ook bij een project voor de aanleg van een ecologische verbindingszone in het oosten van Noord-Brabant. Aannemer Gebroeders Van der Aa kreeg deze opdracht gegund. Wim van der Aa en het waterschap vertellen hoe het gebruik van duurzame materialen en een snellere uitvoermethode de emissies beperkten en waarom het inzetten van de Ladder meer is dan een middel om CO₂ te reduceren. “Een Laddercertificaat zegt iets over de kwaliteit van een bedrijf en de waarden die ze nastreven.”

De Ladder als gunningscriterium

Net als andere waterschappen werkt het Brabantse Aa en Maas aan een robuust en klimaatbestendig watersysteem. Tegelijkertijd probeert het waterschap met onder meer het beperken van de uitstoot van broeikasgassen zelf een bijdrage te leveren aan de strijd tegen klimaatverandering. Een van de manieren waarop ze dit doen, is door de CO₂-Prestatieladder in te zetten in aanbestedingen, vertelt Mike Pepers, inkoopadviseur bij Aa en Maas. “De Ladder is een middel voor bedrijven om zich naast prijs ook op duurzaamheid te onderscheiden bij een inschrijving. In de meeste gevallen kiezen we er bij een aanbesteding voor om de Ladder in te zetten als gunningscriterium.”

Partner met dezelfde waarden

Door bedrijven bij een aanbesteding hun Laddercertificaat te laten inzetten, weet het waterschap dat een partij actief bezig is met CO₂-reductie, zegt Pepers. “Het laat onder andere zien dat een bedrijf beschikt over duurzaam materieel en nauwkeurig inzicht heeft in de uitstoot van haar organisatie en de keten en werkt aan vermindering hiervan. Dat ze dit volgens een gestructureerde methode doen, zegt iets over de kwaliteit en professionaliteit van het bedrijf. Bovendien weet je dat je met een partij werkt die dezelfde idealen en ambities nastreeft. Dat vinden we heel belangrijk. Het is dus meer dan dat we alleen op zoek zijn naar een partij die zo min mogelijk CO₂ uitstoot, we zoeken echt een partner die onze waarden deelt. En de Ladder helpt daarbij.”

Ecologische verbindingszone

Een van de projecten waarbij waterschap Aa en Maas de CO₂-Prestatieladder als gunningscriterium heeft ingezet, is de ontwikkeling van de Snelleloop – nabij het dorpje Bakel – tot een meer natuurlijke en robuuste beek. Het project is onderdeel van het integraal gebiedsprogramma Bakel-Milheeze, dat sinds 2005 loopt, vertelt projectleider Marjolein van den Hoven. “Dit project is onder andere gericht op verbetering van de waterkwaliteit, in het kader van de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het verbeteren van de ecologische omstandigheden in en rond de beek zorgt voor schoner water, wat de natuur ten goede komt. En die natuur zorgt weer voor opslag van CO₂.”

Natuurvriendelijke oevers en vispassage

Het project bestond uit verschillende elementen, waaronder de herinrichting van beek de Snelleloop met natuurvriendelijke oevers en de aanleg van poelen, aanplant van struweel en bloemrijke graslanden. Dankzij deze maatregelen wordt het gebied beter geschikt als leefgebied voor amfibieën, libellen en struweelvogels, zegt Van den Hoven. “Daarnaast wilden we met de aanleg van een De Wit-vispassage bij een stuw en het vervangen van een andere stuw door een cascadevistrap de vismigratie bevorderen. Hierdoor kunnen vissen zich weer in beide richtingen bewegen en dus meer op natuurlijke wijze zwemmen. Het projectplan hebben we uitgewerkt in een bestek. Toen dat klaar was, hebben we de aanbesteding uitgezet.”

Combinatie lage prijs en certificering

Door het inzetten van de Ladder als gunningscriterium konden partijen een fictieve korting krijgen op de inschrijfprijs. De drie partijen die zich inschreven, waren allemaal in het bezit van een Laddercertificaat. Hoewel een hoger certificeringsniveau een hogere korting betekent, was het bij deze aanbesteding niet de Ladder die de doorslag gaf bij de gunning, zegt Pepers. “Het gaat om het totaalplaatje. In dit geval was er een partij die op niveau 5 was gecertificeerd, maar hun inschrijfprijs was dusdanig hoog, dat de aanbesteding is gegund aan een partij met een niveau 3-certificering: Aannemersbedrijf Gebroeders Van der Aa. Het was bij deze aanbesteding dus een combinatie van de lage prijs en het certificeringsniveau.”

Kunststof in plaats van beton

Na de gunning kon Gebroeders Van der Aa eind 2024 van start met de werkzaamheden. Om de CO₂-uitstoot zoveel mogelijk te beperken, zette de specialist in weg- en waterbouw in op verschillende aspecten, vertelt Wim van der Aa, die samen met zijn broer Driek eigenaar is van het familiebedrijf. “Een van deze aspecten is materiaal. Voor de aanleg van de cascadevistrap hebben we gebruik gemaakt van twaalf schermen van hardhout. Hardhout heeft een lange levensduur en is goed onderhoudbaar. Voor de bak van de vispassage langs de stuwklep hebben we beton gebruikt, maar de tussenmuren zijn van kunststof. Voordeel van kunststof is niet alleen dat dit bij de productie minder CO₂ uitstoot dan beton, maar ook dat je het van te voren al kunt uitsnijden. Hierdoor hadden we een kortere uitvoermethode en hoefden we minder water over te pompen.”

Minder pompen dus minder brandstof

Alleen voor het storten van het beton van het talud hoefde Van der Aa de beek gedeeltelijk en tijdelijk droog te zetten. “Voor de vispassage had ik zelf het ontwerp gemaakt, gebaseerd op een ontwerp van een eerder project dat ik voor het waterschap heb gedaan. Daaruit was al gebleken dat deze methode makkelijker en sneller was en dus minder verbruik van brandstof voor het overpompen van water opleverde. Ik vond het mooi dat ik van het waterschap de ruimte kreeg om mijn eigen input hiervoor te leveren. Uiteindelijk heb je daar allebei baat bij. Tijdens de uitvoering hebben we ook veel overlegd met het waterschap, bijvoorbeeld over het efficiënt overpompen van water. De Ladder moedigt ook aan om die dialoog te voeren. Communicatie is erg belangrijk.”

Accupakketten te laat geleverd

Een kleine domper bij het project was dat de accupakketten die Van der Aa had besteld te laat werden geleverd en dus niet konden worden ingezet. Van der Aa: “Met die accu’s zouden we geen gebruik hoeven te maken van een stroomaggregaat, dat loopt op diesel. Dat zou dus veel uitstoot hebben gescheeld, omdat je accu’s kunt opladen met groene stroom. Om de emissies toch zoveel mogelijk te beperken, hebben we gebruik gemaakt van een aggregaat met een nieuwe motor met een roetfilter. Daarmee hebben we de schade dus beperkt. Gelukkig hebben we de accupakketten inmiddels binnen, zodat we die bij het eerstvolgende project kunnen inzetten. En dat gaan we ook zeker doen.”

Convenant Schoon en Emissieloos Bouwen

Volgens Pepers heeft zo’n tegenvaller niet meteen gevolgen. “Het ontwerp leggen we vast in ons bestek, maar over de uitvoering maken we geen specifieke afspraken. Een externe auditor controleert uiteindelijk of de partij heeft voldaan aan de eisen van het beoogde ambitieniveau. Wel volgen we de richtlijnen van het Convenant Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB). Bijvoorbeeld als het gaat om voertuigen. De SEB stelt hieraan periodiek strengere eisen. Zo is sinds begin 2025 emissienorm EURO 6 / EURO VI verplicht. Dat staat ook in ons bestek en daar moet de uitvoerende partij dus wel aan voldoen. Vanaf 2028 wordt dit deels Zero emissie (ZE), waarna wordt gewerkt richting volledig ZE.”

Afweging kosten en duurzaamheid

Voor Gebroeders Van der Aa blijft investeren in duurzaam materieel een belangrijk aandachtspunt. Maar tegelijkertijd moet het bedrijf daarbij ook een afweging maken in de kosten. “We zijn ons al een tijdje aan het oriënteren op het aanschaffen van een elektrische graafmachine. De aanschafprijs hiervan is alleen heel hoog. We zijn een relatief klein bedrijf en moeten wel voldoende werk hebben om zo’n machine te kunnen terugverdienen. Als onze kosten stijgen, zal ook onze inschrijfprijs bij een aanbesteding omhoog gaan. En als andere partijen dan een hogere certificering hebben, wordt het lastiger voor ons om een aanbesteding te winnen. Het zoeken naar de juiste balans maakt investeren in duurzaamheid soms best uitdagend.”

Steeds vaker in kleinere projecten

Ondanks die uitdagingen ziet Pepers dat steeds meer aannemers hun Laddercertificaat inzetten, ook in relatief kleine projecten. “In het MKB kunnen bedrijven zich nog echt onderscheiden met het hebben van een certificaat en het niveau daarvan. Voor grotere bedrijven – die vaak grotere projecten doen – is het een stuk lastiger om met een certificering het verschil te maken, omdat de meeste al op het hoogste niveau zitten. Wat ik ook mooi vind om te zien, is dat de bedrijven waarmee we werken echt trots zijn op hun Laddercertificaat. Het is meer dan alleen een middel om een aanbesteding te winnen. Het zet echt wat in gang bij een bedrijf. Dat maakt het voor ons ook leuk en waardevol om de Ladder te blijven inzetten in een uitvraag.” 

Projectdetails