De komst van versie 4.0 van de CO2-Prestatieladder heeft ook gevolgen voor het inzetten van de Ladder als gunningscriterium in aanbestedingen. Al zijn de veranderingen maar zeer beperkt. In dit blog leggen we uit wat de overgang van versie 3.1 naar 4.0 betekent voor aanbesteden met versie 4.0 en op welke termijn aanbestedingen met versie 3.1 van de Ladder definitief verleden tijd zijn.
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: voor aanbestedende diensten verandert er weinig met de overgang van versie 3.1 naar 4.0. Het voornaamste verschil zit ‘m in de wijziging van vijf niveaus naar drie tredes. Om aanbestedende diensten zo goed mogelijk te ondersteunen bij het gebruik van versie 4.0 als aanbestedingsinstrument, verschijnt in september dit jaar de nieuwe versie van de handreiking aanbesteden.
Deze aanpassing betekent dat het aantal onderscheidende niveaus bij het inzetten van het gunningscriterium CO2-Prestatieladder op basis van de Beste-Prijs-Kwaliteit-Verhouding (BPKV) verandert. Waar u in versie 3.1 van de Ladder kunt kiezen voor vijf verschillende fictieve kortingen op de inschrijfprijs of puntenaantallen voor de vijf CO2-ambitieniveaus zijn dat er in versie 4.0 nog maar drie. Welk percentage, bedrag of puntenaantal u als gunningsvoordeel kiest, bepaalt u zelf. U kunt bijvoorbeeld 5 punten of 5 procent korting geven aan trede 1, 10 aan trede 2 en 15 aan trede 3.
| CO₂-ambitieniveau | Fictief kortingspercentage | Fictief bedrag korting | Punten |
| Trede 3 | 15% | €150.000 | 150 |
| Trede 2 | 10% | €100.000 | 100 |
| Trede 1 | 5% | €50.000 | 50 |
‘Aanbestedingen zijn een prachtig en krachtig middel om duurzaamheid te stimuleren en te werken aan CO2-reductie’ – Thijs Wentink, projectmanager Duurzaam Aanbesteden bij SKAO
Partijen kunnen – net als in de vorige versie van de Ladder – op twee manieren aantonen dat ze aan het gestelde CO2-ambitieniveau voldoen: via een projectverklaring of via een certificaat van de CO2-Prestatieladder. Voor beide opties geldt dat een partij binnen een afgesproken termijn moet aantonen dat het aan de eisen van het gestelde CO2-ambitieniveau voldoet. Deze termijn bepaalt u als aanbestedende dienst zelf en legt u vooraf vast. Vaak is het een jaar.
In het blog ‘Aanbesteden met de CO2-Prestatieladder: in lijn met aanbestedingswetgeving EU’ leest u meer over de twee opties, wat u moet doen als een partij zich niet aan de afspraken houdt en hoe u ervoor zorgt dat het gebruik van de Ladder in lijn is met Europese aanbestedingsrichtlijnen. Partijen die nog niet gecertificeerd zijn of zich niet willen laten certificeren mag u bijvoorbeeld niet uitsluiten van een inschrijving.
‘Voor aanbestedende diensten is de Ladder een relatief eenvoudig middel om in te zetten’ – Vincent Swinkels, zelfstandig duurzaamheidsadviseur VSSS
Een andere wijziging is dat er bij aanbestedingen in versie 4.0 meer ruimte is voor projectmonitoring en dialoog. Via het dashboard ‘Mijn CO2-Prestatieladder’ houdt de uitvoerende partij onder meer bij hoeveel CO2-emissies en welke reductiemaatregelen tijdens de uitvoer van een project worden gerealiseerd. Dit maakt zichtbaar wat er op het project gebeurt en is bruikbaar voor een dialoog tussen opdrachtgever en uitvoerder. Bijvoorbeeld over het nemen van extra verduurzamingsmaatregelen. Ook kunnen de inzichten worden gebruikt voor eventuele verbeteringen in vervolgprojecten.
‘Wat ons aanspreekt aan versie 4.0 is dat het meer handvatten geeft voor opdrachtgever en -nemer om de dialoog aan te gaan’ – Gabriël Meijer, inkoopadviseur bij gemeente Amsterdam
SKAO adviseert aanbestedende diensten in de meeste gevallen tot 14 januari 2027 het gunningscriterium CO2-Prestatieladder versie 3.1 te gebruiken voor aanbestedingen. Inzet van versie 4.0 vóór 2027 wordt alleen aangeraden als de aanbestedende dienst ervan overtuigd is dat de (internationale) markt waarin de aanbesteding uitgezet wordt er klaar voor is. Dit betekent dat de meeste partijen die zich kunnen inschrijven beschikken over een 4.0-certificaat of hier op korte termijn over zullen beschikken.
SKAO raadt in alle gevallen af om gunningscriterium CO2-Prestatieladder versie 4.0 eerder in te zetten dan 14 januari 2026. Er zullen in 2025 namelijk nog maar weinig bedrijven in het bezit zijn van een Ladder-certificaat versie 4.0. Als een aanbestedende dienst inderdaad van plan is om vóór 14 januari 2027 aan te besteden met de Ladder, raden we aan om de markt daarover te informeren.
Een aanbestedende dienst die met gunningscriterium CO2-Prestatieladder versie 3.1 aanbesteedt, kan van inschrijvende partijen al wel een 4.0-certificaat als bewijs ontvangen. SKAO adviseert deze certificaten gewoon te accepteren als bewijsmiddel. Trede 1 stelt u dan gelijk aan niveau 3 (3.1) en trede 2 of 3 aan niveau 5 (3.1). Tegelijkertijd adviseren we geen 3.1-certificaten voor 4.0-aanbestedingen te accepteren.
Vanaf januari 2027 zijn aanbestedingen met versie 3.1 van het gunningscriterium CO2-Prestatieladder niet meer mogelijk. Lees hier meer over de overgangsregeling van versie 3.1 naar versie 4.0.
In onderstaande video gaan Thijs Wentink, Vincent Swinkels en Gabriël Meijer dieper in op aanbesteden met de CO2-Prestatieladder versie 4.0. In de video beantwoorden ze ook vragen van bedrijven en organisaties die bij de sessie aanwezig waren. De belangrijkste vragen die gesteld zijn, worden in onderstaande FAQ behandeld. Mocht u na het terugkijken van de video toch nog vragen hebben, dan kunt u contact met ons opnemen.
Het advies aan aanbestedende diensten is om alleen in 2026 met 4.0 aan te besteden als zij ervan overtuigd zijn dat hun markt er klaar voor is. Zodra dat het geval is zien wij geen belemmering om ook trede 3 te belonen. Of dit in de praktijk ook zal gebeuren is afhankelijk van de aanbestedende dienst in kwestie.
Zolang er in het CSRD-rapport aandacht is voor klimaatmitigatie kan dit een belangrijk onderdeel zijn van de rapportages die voor het behalen van een CO₂-Prestatieladdercertificaat nodig zijn. Een CSRD-rapport kan echter geen volwaardig alternatief zijn voor het certificaat. Dit komt omdat de Ladder als energie- en CO₂-managementsysteem op veel fronten verder gaat qua reikwijdte, diepgang en ambitie. De CSRD is in dit verband ‘slechts’ een rapportage-instrument. Voor meer informatie over de relatie tussen de CSRD en de Ladder, zie deze link.
‘Gelijkstaat’ is niet helemaal de juiste term. We gaan ervan uit dat organisaties op trede 1 minimaal dezelfde inspanning moeten leveren als organisaties die op niveau 3 gecertificeerd zijn. Hetzelfde geldt voor organisaties die op trede 2 gecertificeerd zijn in vergelijking tot organisaties die op niveau 5 gecertificeerd zijn. Trede 3 vraagt dus inderdaad substantieel meer inspanning dan niveau 5. Dit leidt ertoe dat ons advies aan aanbestedende diensten is om trede 1 minimaal gelijk te waarderen als niveau 3 en trede 2 en 3 minimaal gelijk te waarderen als niveau 5. Dit wordt toegelicht in de overgangsregeling 3.1-4.0.
Nee, dit hoeft niet. Organisaties die inschrijven op een aanbesteding waarin het gunningscriterium CO2-Prestatieladder is opgenomen schrijven in met een CO2-ambitieniveau waarop zij de opdracht willen uitvoeren. Na gunning moet de organisatie binnen een jaar aantonen dat het voldoet aan de eisen van het gunningscriterium CO2-Prestatieladder. Door ofwel een CO2-Prestatieladdercertificaat óf een projectverklaring op het aangeboden CO2-ambitieniveau te overleggen.
Ja, het inzetten van de CO2-Prestatieladder 4.0 als gunningscriterium voor de beste-prijs-kwaliteit-verhouding (BPKV) is in lijn met de Europese wetgeving, mits u dit doet op de door SKAO voorgeschreven wijze. Lees dit artikel voor een uitgebreide toelichting.
Het kan zijn dat het de opdrachtnemer niet of niet op tijd lukt om middels een projectverklaring of een CO2-Prestatieladdercertificaat te voldoen aan de eisen van het gunningscriterium CO2-Prestatieladder. Voor deze situatie dient de aanbesteder een sanctie opnemen in de aanbestedingsstukken.
Advies is een sanctie op te nemen die groter is dan het bij inschrijving genoten gunningvoordeel. Voor het bepalen van de hoogte van de sanctie berekent u het verschil tussen de in de aanbestedingsprocedure toegekende kwaliteitswaarde – het overeengekomen CO2-ambitieniveau – op het gunningscriterium CO2-Prestatieladder en de uiteindelijk gerealiseerde kwaliteitswaarde (CO2-ambitieniveau), te vermenigvuldigen met een factor (bijvoorbeeld 1,5). Een tekstclausule voor een sanctie is opgenomen in bijlage A van de Handreiking Aanbesteden 3.1.
| Voorbeeld: Het CO2-ambitieniveau 3 heeft bij inschrijving een kwaliteitswaarde opgeleverd van € 50.000, maar is door de opdrachtnemer niet gerealiseerd. Hij overhandigt een CO2-Prestatieladder Certificaat niveau 2, waaraan een kwaliteitswaarde van € 30.000 is gekoppeld. De hoogte van de sanctie wordt dan 1,5 x (€ 50.000 – € 30.000) = € 30.000. |
Bestaande 3.1-certificaten blijven geldig tot het eerste moment ná 14 januari 2027 wanneer de organisatie geaudit moet worden. Vanaf 14 januari 2027 mogen er namelijk geen 3.1-audits meer plaatsvinden dus gaat de organisatie automatisch over naar 4.0 en vervalt het 3.1-certificaat. Dit kan in theorie dus nog tot 14 januari 2028 zijn.
Een CO2-Prestatieladdercertificaat is veel voordeliger (in tijd en geld) voor organisaties die zich inschrijven op meerdere projecten of contracten met de CO2-Prestatieladder. Met het CO2-Prestatieladdercertificaat toont inschrijver aan dat de gehele organisatie CO2-bewust handelt, inclusief de CO2-Prestatieladderprojecten die de organisatie uitvoert. Groot voordeel van het CO2-Prestatieladdercertificaat is dat het gebruikt kan worden in alle aanbestedingen (ook van verschillende opdrachtgevers) met het gunningscriterium CO2-Prestatieladder. Een projectverklaring is slechts eenmalig geldig, specifiek voor het project waarover het wordt afgegeven door een Certificerende Instelling.
Er moet een communicatieplan zijn voor CO2-Prestatieladderprojecten dat specifiek op dat project is toegesneden. Wat er precies gecommuniceerd wordt is dus maatwerk. CO2-Prestatieladder 4.0 stelt wel enkele minimumeisen. Zo moet er regelmatig intern projectoverleg en overleg met projectpartners (waaronder onderaannemers) en de opdrachtgever van het project zijn. Tijdens zowel het interne als externe overleg moet aandacht zijn voor
We weten dat alle certificerende instellingen op dit moment druk zijn met het uitbreiden van hun 3.1-accreditatie naar 4.0. We gaan ervan uit dat het grootste deel daar rond 14 juli mee klaar zal zijn, maar of zij dit werkelijk zullen halen, kunnen wij niet garanderen.
Er zijn meer dan 8000 organisaties met een certificaat voor de CO2-Prestatieladder, en meer dan 300 aanbestedende diensten in Nederland en o.a. in België, Ierland, Frankrijk, UK, Duitsland en Portugal zetten de CO2-Prestatieladder in bij aanbestedingen. Dit zijn onder andere partijen van de Rijksoverheid, gemeenten, waterschappen en provincies. Voor een overzicht van deze aanbestedende diensten, zie de pagina met Deelnemers.
De CO2-Prestatieladder als aanbestedingsinstrument bestaat uit een BPKV-criterium CO2-Prestatieladder dat kan dienen als basis voor gunningsvoordeel in een aanbesteding. Bij inzet van het CO2-Prestatieladder BPKV-gunningscriterium kunt u er bijvoorbeeld voor kiezen om partijen te belonen met een fictieve inschrijfkorting of punten op basis van hun CO2-ambitieniveau. Dit criterium en de hoogte van de beloning legt u dan vast in het aanbestedingsdocument. Door de Ladder in te zetten in een aanbesteding gunt u de opdracht niet aan de laagste bieding, maar aan die met de beste-prijs-kwaliteit-verhouding (BPKV). In Handreiking Aanbesteden 3.1 wordt beschreven hoe de CO2-Prestatieladder als gunningscriterium kan worden ingezet. Deze handreiking bevat ook de tekst van het gunningscriterium CO2-Prestatieladder 3.1.
Lees meer op de pagina over Aanbesteden met de CO₂-Prestatieladder.
De CO2-Prestatieladder is niet geschikt als geschiktheidseis of selectiecriterium.
Hiervoor zijn verschillende redenen:
– De implementatie van de CO2-Prestatieladder binnen een organisatie kost tijd en moeite. In de meeste situaties zal het disproportioneel zijn om van een organisatie te eisen dat de gehele organisatie voorafgaand aan de inschrijving op een specifiek project, gecertificeerd moet worden. Een dergelijke eis is niet redelijk voor een project dat slechts een (klein) deel van de omzet van de organisatie zal vormen. Aanbestedingsrechtelijk gezien is er dan onvoldoende verband tussen de eis en het voorwerp van de opdracht. Ook om die reden is een dergelijke eis als geschiktheidscriterium of selectiecriterium niet toegestaan.
– Het hanteren van een certificaat als geschiktheidseis of selectiecriterium heeft tot gevolg dat partijen zonder het gevraagde (niveau van het) certificaat niet kunnen meedoen resp. minder kans hebben om geselecteerd te worden. Dit werkt discriminerend voor bijvoorbeeld buitenlandse partijen of kleine bedrijven. Aanbestedingsrechtelijk gezien is dit niet toegestaan.
Dit uitgangspunt geldt voor alle aanbestedingen: Europees, nationaal, en onderhands. Bij kleine opdrachten is een dergelijke geschiktheidseis net zo goed discriminerend.
Bij elk CO2-Prestatieambitieniveau hoort een gunningvoordeel. Als opdrachtgever bepaalt u zelf het gunningvoordeel per niveau. De meeste opdrachtgevers werken met percentages maar het is ook mogelijk om met vaste bedragen of met punten te werken.
De hoogte van het gunningvoordeel en de wijze waarop dit berekend wordt, moet beschreven worden in de aanbestedingsdocumenten van de opdrachtgever, zodat duidelijk is hoe dit voordeel zich verhoudt tot de waardering van andere kwalitatieve elementen (BPKV-criteria) van de inschrijving, zie Handreiking Aanbesteden 3.1 en vanaf september Handreiking Aanbesteden 4.0.
Organisaties die inschrijven op een aanbesteding waarin het BPKV-criterium CO2-Prestatieladder is opgenomen kunnen op twee verschillende manieren voldoen aan dit criterium. In beide gevallen moet de organisatie binnen een jaar na gunning en vervolgens jaarlijks, gedurende de looptijd van het project, aantonen dat het voldoet aan het BPKV-criterium CO2-Prestatieladder:
– Door een CO2-Prestatieladdercertificaat op het aangeboden CO2-ambitieniveau te overleggen. Hiermee toont de inschrijver aan dat deze voldoet aan de eisen van de Ladder, ook in de uitvoering van CO2-Prestatieladderprojecten.
– Door projectspecifiek aan de eisen van het gunningscriterium CO2-Prestatieladder op het aangeboden CO2-ambitieniveau te voldoen en daarover een projectverklaring te overleggen.
In beide gevallen is de beoordeling van het CO2-ambitieniveau de verantwoordelijkheid van een externe en onafhankelijke partij: een Certificerende Instelling, die is geaccrediteerd voor de CO2-Prestatieladder. De aanbesteder hoeft dus niet zelf te controleren of aan de gestelde eisen wordt voldaan, maar slechts een door een CI goedgekeurde projectverklaring of CO2-Prestatieladdercertificaat van de opdrachtnemer te ontvangen.
Als een organisatie met het CO2-Prestatieladdercertificaat aantoont dat het voldoet aan de eisen van het overeengekomen CO2-ambitieniveau, dan heeft de gecertificeerde organisatie een werkend CO2-managementsysteem. Dit wordt jaarlijks geaudit door een onafhankelijke Certificerende Instelling (CI). Tijdens de audit kijkt de CI niet alleen naar de doelstellingen en maatregelen op bedrijfsniveau, maar ook steekproefsgewijs naar de projecten met CO2-Prestatieladder gunningvoordeel die een organisatie uitvoert.
Als een organisatie projectspecifiek aantoont dat het voldoet aan het gunningscriterium CO2-Prestatieladder, dan moet een bedrijf reductiemaatregelen nemen op het project en onderzoekt een CI of deze maatregelen daadwerkelijk doorgevoerd worden en voldaan aan de eisen van het overeengekomen CO2-ambitieniveau. De CI stelt hierover een projectverklaring op.
CO2-Prestatieladder 4.0 probeert zo goed mogelijk aan te sluiten bij internationale normen en wetgeving, zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) en het Science Based Targets initiative (SBTi). Maar wat is precies hun onderlinge relatie? En waarin verschillen ze of komen ze juist overeen? In deze blog gaan we in…
Nu de urgentie om klimaatverandering aan te pakken toeneemt, worden organisaties geconfronteerd met een groeiend aantal instrumenten om hun CO₂-voetafdruk te verkleinen. Twee van deze instrumenten – het Science Based Targets initiative (SBTi) en de CO₂-Prestatieladder – staan bekend om hun effectiviteit bij het sturen op betekenisvolle emissiereductie. Hoewel…
Nieuwsbrief ontvangen?
"*" geeft vereiste velden aan